Za Putyłą, aż do granicy rumuńskiej, wsie ciągną się niemal bez przerwy. Pierwsza z nich – to Serhij. Tu również jest muzeum z pomnikiem, tym razem poświęcone Łukjanowi Kobyłyci. Co prawda pierwszy poseł ze wsi do Parlamentu Wiedeńskiego urodził się nie w Sergiju, a na chutorze Krasny Dół, który jednak leży wysoko w górach i samochodem osobowym ciężko jest tam się dostać. Postanowiono więc utworzyć muzeum na szlaku, gdzie od czasu do czasu można spotkać turystów. Opowiadają tu także o innym działaczu politycznym, który mieszkał w Serhiju – Omelanie Popowiczu. W roku 1918 wybrano go na prezydenta Bukowiny, jednak nie było mu, absolwentowi szkoły w Serhiju, sądzone piastować tej godności długo. W Serhiju jest bardzo ładny nowy dom drewniany, który zdarzyło mi się uznać za hotel. Kiedy wszedłem, aby się dopytać o ceny, okazało się, że jest to leśnictwo. Leśniczy mimochodem zauważył, że fotografowanie „obiektów strategicznych” jest zabronione, po czym dodał z uśmiechem „wam, dziennikarzom, można wszystko”. Cóż, bardzo dobrze. Tym bardziej, że niedaleko granica i w razie czego legitymacja dziennikarska może się przydać.

Wobec powyższego, w powiecie putylskim w zasadzie nie istniała żadna turystyka. Teraz, żeby móc tu podróżować, trzeba mieć dowód osobisty czy paszport (dot. obcokrajowców), bo kontrola nadal istnieje. O tym po raz pierwszy przekonałem się na Przełęczy Płoskiwskiej (971 metrów) za wsią Płoska. Przed spotkaniem ze stróżami prawa ujrzałem nadzwyczaj piękną cerkiew z trzech zrębów (opodal znaleziono skarb – monety rzymskie). Ogólnie biorąc, przełęcze zawsze są malownicze, a tu w dodatku była taka wspaniała ozdoba. Nawiasem mówiąc, prawo kontroli dokumentów ma nie tylko żołnierz straży granicznej czy milicjant, ale nawet miejscowy mieszkaniec. Proszę się nie sprzeczać i nie denerwować, gdy jakiś miejscowy gazda poprosi Państwa o okazanie dokumentu tożsamości.

Dziesięć metrów od Rumunii

Z przełęczy Płoskiwskiej widać Selatyn. Ta wieś wyróżnia się spośród innych miejscowości powiatu Putyła dzięki dwóm rzeczom. Po pierwsze, stoi tu najstarsza na tych terenach cerkiew, wybudowana w 1603 roku pod wezwaniem Narodzenia NMP. Po drugie, Selatyn jest uważany za najbardziej „burzliwą” wieś. W 1948 roku burza trwała bez przerwy 37 godzin, a „sezon burzowy” trwa tu przez 45 dni w ciągu roku. Selatyn wydał mi się nawet większy, niż Putyła. Nie ma w tym nic dziwnego – ta wieś jest dwieście lat starsza od centrum powiatowego. Piętrowych i dwupiętrowych domów, wybudowanych z cegły, nie jest tu mniej. W centrum wsi, na rozdrożu, zawsze jest wielu ludzi. Czekają oni na samochody, które by odwiozły ich dalej, w góry, tam, gdzie autobus już nie dojedzie. Chciałem się dostać do wsi Szept, by zobaczyć cerkiew p.w. św. Eliasza, wybudowaną w roku 1898. Babcia, którą zabrałem do samochodu, żeby podwieźć do wsi, opowiadała, że jest tam jeden kapłan, który obsługuje pięć wsi i jeszcze więcej chutorów. Nie byłem więc zaskoczony, kiedy dojechawszy do Szeptu nie zastałem go w domu. Natomiast zobaczyłem, jak górale przewożą we wozach pod sianem owce na sprzedaż – tylko głowy sterczą. Stoją tam porzucone budki przygraniczne i otwarte szlabany z napisem: „Stój!”. Droga wiedzie obok drutu kolczastego, za którym – rzeka Suszawa i Rumunia, a także, niestety, duże obszary wyciętego lasu. Dalej, za wsią Szept są kolejne interesujące zjawiska – wielki wodospad Huk Suczawski, grzbiet górski Jarowiec z najwyższym punktem Bukowiny o tej samej nazwie (1574 metry). Nie wiadomo, dlaczego jest nazywana Popem Iwanem – proszę nie mylić z górą na Ziemi Stanisławowskiej, z ruinami obserwatorium. Jest tu też bardzo stara grobla drewniana obok najbardziej oddalonej wsi Sarata, nazywana klauzą. Wreszcie – porzucona radiolokacyjna stacja wojskowa (nazwa ludowa – Kopuły) o ogromnych białych kopułach. Za sowietów z tych kopuł obserwowano loty „wrogich samolotów krajów NATO”.

Tymczasem, wróciłem z Szeptu do Selatyna, a stamtąd – mijając najstarszą w powiecie Putyła cerkiew – do wsi Ruska. To wszystko jest położone w linii równoległej do granicy państwowej z Rumunią. W Ruskiej zatrzymała mnie drogówka, wymagając, oprócz dowodu rejestracyjnego i prawa jazdy – ubezpieczenia samochodu. Najpierw byłem zaskoczony, ale zobaczyłem ostrzeżenie: „Kierowco! Uważaj! Dalej masz 22 kilometry skomplikowanej trasy. Dozwolona prędkość – nie więcej, niż 30 km/godz.!”. Zrozumiałem, że ubezpieczenie na pewno nie zaszkodzi. Droga tu nie jest asfaltowa, ale bita, dobrej jakości. Jakieś pięć-sześć kilometrów dalej od Ruskiej zaczyna się prawdziwa serpentyna, która wymaga od kierowcy wielkiego skupienia i uwagi. Dzięki takiemu ukształtowaniu terenu w sierpniu odbywają się tu mistrzostwa Ukrainy – wyścigi samochodowe. To przełęcz Szurdyn. Tu także jest posterunek Straży Granicznej, czynny. Obok niego – rozciąga się kolejny nadzwyczajny krajobraz. Warto się zatrzymać, odpocząć przed dalszą drogą, porozmawiać z pogranicznikami, którzy są gościnni. Nawiasem mówiąc, dwa lata temu opodal przełęczy, na górze Megura, został otwarty hotel „Arka”. Położony jest w najwyższym punkcie gór. Budowle hotelu mają kształt półokrągły i z daleka wyglądają bardzo oryginalnie. Jedyna niewygoda – do hotelu nie można podjechać samochodem. Trzeba go zostawić we wsi Dołyszni Szept. W Dołysznim Szepcie droga się zmienia, czyli z bitej zamienia się w asfaltową. Gdzieś tu, opodal wsi, biegnie kolej wąskotorowa, powiadają, że jeszcze austriacka. Aż do lat 60. ubiegłego wieku wożono nią drewno. Dalej – wieś Łopuszna i znany już Beregomet, gdzie można się zatrzymać i posilić się przed odwiedzinami następnego powiatu – Storożyniec.